Przejdź do treści

Co to jest moneta?

Moneta to przeważnie metalowy znak pieniężny. Dawniej kawałek metalu o określonym składzie i wadze, opatrzony znakiem emitanta, czyli osoby wystawiającej np.: papiery wartościowe i ogłaszająca ich sprzedaż we własnym imieniu i na własny rachunek. Emitent gwarantował umowną wartość monety. Pierwotnie wartość ta zbliżona była do rynkowej wartości kruszców zawartych w monecie.

Historyczne monety posiadały różne kształty, początkowo były to niekształtne kawałki występującego w środowisku naturalnym stopu złota i srebra – zwanego elektronem. Stopu tego używano w starożytności do bicia pierwszych monet. Następnie miały różne kształty, np.: pojawiały się wykonane z brązu wyobrażenia delfinów. Monety przeważnie jednak posiadają regularne, okrągłe kształty.

Moneta posiada dwie strony zwane awersem i rewersem. Awers i rewers to dwie strony jakiegoś zdobionego przedmiotu płaskiego, pokrytego jedno- lub dwustronnie malowidłem, grafiką lub drukiem, zawierającego płaskorzeźbę, wizerunek wykonany metodą rycia, kucia lub zdobionego w jeszcze inny sposób. Oba pojęcia funkcjonują wyłącznie razem, gdy w danym przedmiocie występuje swobodny dostęp do obu jego powierzchni.

Ważniejszą stroną jest awers, natomiast rewers zawiera treści uzupełniające lub też jest po prostu „plecami” danego przedmiotu. W znaczeniu bardziej ogólnym awers to strona przednia czegoś, zwana też w tym znaczeniu stroną „prawą”, a rewers to strona tylna zwana też „lewą”.

Zasadniczo pojęcia te są stosowane w odniesieniu do przedmiotów artystycznych o wzmiankowanych cechach, a ich głównym polem zastosowań jest numizmatyka. Tak więc awers i rewers posiadają monety oraz inne podobne wyroby jak odznaki, medale, plakietki. Pojeć tych nie stosuje się jednak do pieniędzy papierowych – banknotów.

W przypadku monet, awers zawiera godło państwowe, insygnia lub portret władcy, oraz inne okoliczności towarzyszące wybiciu (przede wszystkim nominalny czas wybicia), natomiast rewers zawiera nominał. Stąd znane powiedzonko stosowane przy losowaniu metodą rzucania monetą: orzeł czy reszka?, gdzie orzeł – jest synonimem awersu, a reszka (wyraz poch. rosyjskiego) jest synonimem rewersu.

Czytaj także:  Podrabiane Funty Zalewają Rynek

Należy nadmienić, że pojęcia awersu i rewersu są w języku potocznym często mylone, gdyż dla przeciętnego człowieka ważniejszą stroną jest ta z nominałem, stąd nazywa się ją niepoprawnie awersem.

Pojęć tych używa się również czasami w stosunku do szeregu innych przedmiotów, jak: obrazy, ryciny, grafiki oraz ręcznie zdobione druki – szczególnie, gdy tylko jedna strona płótna lub karty zawiera obraz, a także sztandary, proporce, proporczyki, jednostronnie ręcznie malowane tkaniny, hafty. Pojęcia awersu i rewersu mają również zastosowanie do szeregu przedmiotów liturgicznych, a także ołtarzy skrzydłowych. Awersem jest wtedy wewnętrzna strona skrzydła ołtarza, a zdobienia rewersu widoczne są dla ogółu dopiero po zamknięciu skrzydeł tak skonstruowanego ołtarza.

W zależności od kruszcu i technologii wykonania wśród monet wyróżnić można: brakteaty i klipy.

Brakteat to moneta wybijana jednostronnie z cienkiej blaszki na miękkiej podkładce. Stempel odciśnięty wypukło na awersie, pojawiał się jako wklęsły (negatyw) na rewersie. W postaci brakteatów bito w XII – XVI wieku w środkowej Europie małe denary. Tym sposobem przy ograniczonych możliwościach emisyjnych władcy spowodowanych brakiem srebrnego kruszcu, wprowadzano do obiegu czasem nawet duże ilości bezwartościowego pieniądza. W Polsce Mieszko Stary oprócz takich praktyk redukcji kruszcu w masowo bitych brakteatach stosował, nawet trzykrotnie w ciągu jednego roku, przymusową wymianę monet, co doprowadzało do znacznego drenażu rynku. Brakteaty bił również słynny Jaksa z Kopanicy.

Klipa to nieokrągła moneta – przeważnie kwadratowa. Monety takie wybijano już od starożytności. Kwadratowy kształt umożliwiał bicie monet prymitywnymi środkami w prowizorycznych mennicach. Od XVII wieku w formie klip wybijano przede wszystkim monety pamiątkowe.