Massmedia dają nam nieograniczone możliwości uczestniczenia w kulturze z różnych zakątków świata. Postępująca globalizacja rozpowszechnia te same trendy w każdej części globu. Część artystów buntuje się przeciwko temu zjawisku, broniąc jednostkowości kulturowej swojego regionu. Inni z zafascynowaniem obserwują i badają te zjawiska – to właśnie twórcy nurtu pop art.
Skąd wziął się pop-art?
Czas największego rozkwitu pop-artu przypadł na przełom lat 50. i 60. XX wieku. Nurt, choć kojarzony głównie z artystami amerykańskimi, swój początek miał w Wielkiej Brytanii za sprawą The Independent Group – kolektywu zrzeszającego artystów wizualnych, architektów, projektantów, muzyków, krytyków i pisarzy. Do grupy należał m.in Richard Hamilton, którego kolaż Just what is it that makes today’s homes so different, so appealing? uważany jest za jedno z pierwszych, szeroko rozpoznawalnych dzieł stylu pop.
To w kręgu Independent Group zaczęło po raz pierwszy funkcjonować określenie pop art. Było to oczywiste odniesienie do rozkwitającej po wojnie kultury masowej. Artyści mieli na celu stworzenie pomostu między sztuką a zwykłymi ludźmi, którzy większość czasu spędzają otoczeni telewizją, reklamami i kolorowymi magazynami. W pracach często pojawiały się fragmenty komiksów, reklam, wycinki z gazet, opakowania i kadry filmowe. W zależności od mikroklimatu kulturowego poszczególnych krajów, można było zauważyć różnice w pojawiającej się w dziełach ikonografii.
To co łączyło wszystkie odnogi nurtu, to krytyka modernizmu i zastanego podejścia do sztuki. Używając ironii – zarówno w warstwie wizualnej, jak i tytułach prac – podkreślali banał i kicz władające kulturą masową oraz gwałtownie rosnący konsumpcjonizm.
Komiksowe obrazy Roya Lichtensteina
Roy Lichtenstein swoją karierę artystyczną zaczynał od twórczości oscylującej wokół kubizmu i ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Już wtedy udało mu się zrealizować kilka wystaw indywidualnych, jednak nie wpłynęło to znacząco na rozwój jego kariery. Sporo czasu poświęcał pracy jako wykładowca akademicki. W wolnych chwilach malował również dekoracje ścienne.
Drabiną do sławy okazały się dopiero dzieło przedstawiające postaci z popularnych kreskówek i komiksów – obraz Look Mickey z 1961 roku. Mówi się, że obraz ten powstał w efekcie wyzwania, jakie malarzowi postawił jego syn. Chłopiec miał wskazać na komiks Myszki Miki i powiedzieć „Założę się, że nie umiesz tak dobrze malować, tato!”. Lichtenstein przeniósł na płótno kadr z obrazkowej historyjki, co później okazało się strzałem w dziesiątkę.
Jego najsłynniejsze dzieła przedstawiały postaci, kadry i komiksowe symbole. Zapożyczał je zarówno z opowieści o Kaczorze Donaldzie, Myszce Miki, ale też z popularnego wydawnictwa DC Comics – właściciela serii o Batmanie, Supermanie, Wonder Woman i wielu innych. W swoim malarstwie stosował raster, czyli imitowania różnic tonalnych za pomocą drobnych kropek. Zabieg ten upodabniał jego dzieła do ówczesnego druku maszynowego, gdzie rastrowanie było jedynym sposobem na różnicowanie odcieni barw.
Andy Warhol – zupa w nurcie pop
Tego człowieka nie trzeba nikomu przedstawiać. Mimo tego, że jego ikoniczne dzieła liczą sobie już ponad 50 lat, nadal pozostaje jednym z najpopularniejszych twórców sztuki współczesnej. Na początku lat 60. był już znanym ilustratorem. Jednak jego pierwsze podejścia do wejścia na rynek sztuki nie były zbyt udane. Początkowe obrazy były zbyt podobne do tych tworzonych przez Lichtensteina. Długo szukał pomysłu jak wyróżnić się w ciągle rozrastającym się polu sztuki popularnej. Znalazł – a właściwie kupił go – u swojej przyjaciółki Muriel Latow. Poradziła mu ona, by namalował to, co kocha najbardziej na świecie. Zaczął więc od malowania pieniędzy.
By powielanie wzorów w różnych wersjach kolorystycznych było szybsze i łatwiejsze, zaczął wykorzystywać technikę sitodruku. W ten właśnie sposób powstały m.in wielokrotne portrety Marilyn Monroe, Michaela Jacksona czy Mao Zedonga. Oprócz sławnych postaci przedstawiał na płótnach przedmioty codziennego użytku. Na swojej pierwszej wystawie indywidualnej w Ferus Gallery przedstawił 32 podobizny puszki zupy Campbell’s. Dlaczego akurat tyle? Bo tyle wariantów smakowych dostarczał producent.
W tym samym roku powstały również serie 100 Coke Bottles i 100 Dollar Bills, co jest najlepszym dowodem jego umiłowania dla kultury masowej. Dzięki wykorzystaniu serigrafii Andy Warhol pozostawił po sobie ogromny – liczony w setkach sztuk – dorobek twórczy. Jego dzieła są jednymi z najbardziej poszukiwanych eksponatów na aukcjach sztuki.
Pop art ciągle żywy
Pop art – mimo tego, że nie utrzymał się w czołówce aktualnie wykorzystywanych nurtów – ciągle żyje i rozwija się. Jak to się dzieje, że jeszcze nie stał się nudny i zaprzeszły? Styl pop rozwija się i zmienia wraz z postępem cywilizacyjnym i kulturowym. W dobie globalizacji i powszechnie dostępnego internetu, popkultura kształtuje się dynamicznie i wielokierunkowo. Artyści czujnie obserwując internetowe fenomeny i pojawiające się mody, mają przed sobą niezliczoną liczbę możliwości do komentowania rzeczywistości i tworzenia kolejnych kart w kronice kultury popularnej.
Ida Sielska